پیچیدگی‌های «جنگ قرهباغ»؛ دو دستگی در سپاه پاسداران و نهادهای حکومتی: حمایت از ارمنستان یا آذربایجان؟!
-علی خامنه‌ای در گذشته گفته بود «قرهباغ خاک اسلام است» اما بخشی از حاکمیت و حتی نهادهای نظامی در جنگ ارمنستان و آذربایجان جانب ارامنه را گرفته‌اند.
-رادیوتلویزیون دولتی ترکیه (TRT) با انتقاد شدید از حمایت بعضی ایرانی‌ها از ارمنستان پرسیده «چرا برخی از ایرانی‌ها بجای حمایت از آذربایجان مسلمان و شیعه، از ارمنستان حمایت میکنند؟»
-شواهد نشان میدهد بین نیروهای وابسته به سپاه قدس بر سر حمایت از آذربایجان و ارمنستان شکاف و دو دستگی وجود دارد.
- مطهری نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی: وزارت خارجه باید مراقب باشد مثل درگیری قبلی آذربایجان و ارمنستان بر سر قرهباغ به خاطر ملاحظات قومی جانب ارمنستان را نگیرد.
-سیدمحمدعلی آل‌هاشم امام جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه کشته شدن نیروهای جمهوری آذربایجان را «شهادت» خوانده و آن را تسلیت گفته است.
- در بحران قرهباغ کشورهای غربی مسیحی برخلاف رویه همیشگی چندان جانب ارمنستان را نگرفته‌اند.
- بخشی از نیروهای سپاه قدس در حالی از جمهوری آذربایجان در جنگ با ارمنستان حمایت میکنند که در سوریه با شبه‌نظامیان سوری مخالف بشار اسد [ارتش آزاد] که حامی جمهوری آذربایجان هستند در جنگاند!
جمعه ۱۱ مهر ۱۳۹۹ برابر با ۰۲ اکتبر ۲۰۲۰
حامد محمدی- از دور جدید جنگ میان آذربایجان و ارمنستان بر سر مناطقی از «قرهباغ کوهستانی» حدود یک هفته می‌گذرد اما بر خلاف درخواست جامعه بینالمللی هیچیک از طرفین حاضر به قبول آتش‌بس نیست.
ولادیمیر پوتین و امانوئل ماکرون رؤسای جمهوری روسیه و فرانسه در یک تماس تلفنی با اعلام آمادگی برای برگزاری نشست «گروه مینسک» خواستار آتش‌بس فوری و همه‌جانبه در قرهباغ شدند.
«گروه مینسک» در سال ۱۹۹۲ توسط سازمان امنیت و همکاری اروپا برای حل و فصل دیپلماتیک بحران قرهباغ پایه‌گذاری شد و ریاست آن بطور مشترک با روسیه، فرانسه و آمریکاست و آلمان، ایتالیا، پرتغال، هلند، سوئد، فنلاند، بلاروس، ترکیه، ارمنستان و آذربایجان عضو آن هستند. گروهی که در عمل موفق نبوده است.
الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان اعلام کرد تنها شرط قبول آتش‌بس خروج ارتش ارمنستان از اراضی آذربایجان است و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نیز پیشنهاد میانجیگری روسیه را رد کرده است.
در بحران قرهباغ دولت رجب طیب اردوغان رسماً از آذربایجان حمایت نظامی میکند. از همان روزهای نخست درگیری، ترکیه ارسال تسلیحات و شبه‌نظامیان سوری [ارتش آزاد] به آذربایجان را آغاز کرد. عمده این نیروها شبه‌نظامیان مخالف بشار اسد هستند که ترکیه در سوریه از آنها پشتیبانی میکند.
گزارشهای غیررسمی از مرزهای ایران حوالی ارمنستان حاکیست که جمهوری اسلامی نیز اقدام به ارسال ادوات نظامی به ارمنستان کرده است. یکی از گزارش‌ها ویدئویی جابجایی یک ماشین نظامی را توسط کامیون در مرز «نوروز» نشان میدهد.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی هشتم مهرماه انتقال سلاح و ادوات نظامی از مسیر خاک ایران به‌مقصد ارمنستان را تکذیب کرد و گفت «به‌هیچ وجه اجازه داده نمی‌شود از خاک کشورمان برای انتقال سلاح و مهمات استفاده شود.»
با این حال شرایط چنان مشکوک بوده که علی مطهری نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در توییتی نوشت «وزارت خارجه باید مراقب باشد مثل درگیری قبلی آذربایجان و ارمنستان بر سر قرهباغ، به خاطر ملاحظات قومی جانب ارمنستان را نگیرد. صرف درخواست آتش‌بس و دعوت طرفین به مذاکره هم کافی نیست، باید دید حق با کدام طرف است، همانطور که ما در جنگ تحمیلی انتظار داشتیم.»
سیدمحمدعلی آل‌هاشم امام جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه نیز در سخنانی گفت جنگ و خونریزی هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد. وی خواستار پایان درگیری‌ها و آغاز مذاکره شد اما در عین حال جانبدارانه و بر اساس پیشینه‌ی قومی، کشته شدن افرادی از جمهوری آذربایجان را «شهادت» خواند و آن را تسلیت گفت اما اشاره‌ای به کشته شدگان ارمنستان نکرد.
جنگ ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای جمهوری اسلامی احتمالاُ دردسرهای زیادی به همراه خواهد داشت. اولین مورد آن خسارات ناخواسته‌ی ناشی از این درگیریست. در روزهای اخیر بارها راکت‌ها و موشک‌هایی که طرفین به سوی یکدیگر پرتاب کردند در خاک ایران فرود آمده و تبادل آتش توپخانه ارمنستان و آذربایجان برای اهالی مرزنشین ایران به یک تهدید جدّی تبدیل شده است.
شرایط اضطراری مرزهای شمالی کشور سبب شده بعضی یگان‌های نظامی در ایران به حالت «آمادهباش» درآیند و در شرایطی که ویروس کُرونا نیز افراد را تهدید میکند سربازان و کادری‌های مرزبانی و ارتش سایر یگان‌ها باید ساعات بیشتری در پادگان‌ها بمانند و تعداد پست‌های نگهبانی نیز بیشتر شده است.
بررسی‌‌ها نشان میدهد بخشی از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و «مدافعان حرم» بر اساس دیدگاه‌های عقیدتی و اسلامی از نیروهای آذربایجان حمایت میکنند. استناد آنها به دیدگاه‌های علی خامنه‌ای است که گفته «اراضی قرهباغ خاک اسلام است!» آنها استدلال ایدئولوژیک دارند و می‌گویند تحت هر شرایطی باید برای دفاع از اراضی اسلامی در مقابل غیرمسلمانان جانب مسلمانان را گرفت. اما موضوع «قرهباغ» زوایای پیچیده‌تری دارد.
کانال تلگرامی «ناب جهادی» با بیش از ۲۰ هزار دنبال‌کننده دست‌کم پنج سال است که اخبار نیروهای «مدافع حرم» را منتشر میکند. این کانال به شدت جانب آذربایجان را گرفته و از کشته شدن نظامیان ارمنی استقبال میکند! بخشی از نیروهای سپاه قدس که بازوی خارجی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی‌ست در حالی از جمهوری آذربایجان در مقابل ارمنستان حمایت میکنند که در سوریه با شبه‌نظامیان سوری مخالف بشار اسد [ارتش آزاد] که حامی جمهوری آذربایجان هستند در جنگاند!
در همین حال، گزارش‌ها حاکیست ترکیه با کامیون نیروهای سوری وابسته به «ارتش آزاد» را به آذربایجان منتقل میکند.
در سال‌های اخیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سایر نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی با برنامه‌ریزی حساب‌شده تلاش کردند به جامعه ارامنه‌ی ایران نفوذ کنند. این نفود از یکسو دست سپاه پاسداران را برای مقابله با مسیحیان تبشیری باز می‌گذارد و از سوی دیگر جمهوری اسلامی با نمایش مسیحیان ایرانی که حاضر به همکاری با حکومت هستند آنها را به یکی از شواهد رعایت حقوق اقلیت‌های دینی در نشست‌های بینالمللی جا می‌زند.
شورای خلیفه‌گری ارامنه تهران در عمل بازوی سپاه پاسداران در بین ارامنه ایران است هرچند ارمنستان فراتر از مسائل سیاسی و عقیدتی یکی از اردوگاه‌های سپاه و نهادهای حکومتی برای دور زدن تحریم‌ها نیز به شمار می‌رود. به این ترتیب جمهوری اسلامی در بحران قرهباغ دلایل و انگیزه‌های زیادی دارد تا جانب ارمنستان را بگیرد.
مناسبات پیشین و همینطور گزارشهای مربوط به حمایت بی‌سر و صدای رژیم ایران از ارمنستان با انتقاد شدید ترکیه مواجه شده است. رادیوتلویزیون دولتی ترکیه (TRT) در گزارشی پرسیده «چرا برخی از ایرانی‌ها بجای حمایت از آذربایجان مسلمان و شیعه، از ارمنستان حمایت میکنند؟!»
در این گزارش آمده کانال تلگرامی «الغالبون» وابسته به بسیج که ده‌ها هزار فالوئر دارد و به انتشار اخبار شبه‌نظامیان نیابتی رژیم ایران مانند حوثی‌ها، حشدالشعبی، فاطمیون، حزب‌الله و غیره می‌پردازد، ارتش جمهوری آذربایجان را تجاوزگر دانسته و نوشته است: «فضاحتی که امروز نیروی زمینی آذربایجان در جریان حمله به قرهباغ به بار آورد بسیار شبیه آبروریزی سعودی‌ها در عرصه نبرد زمینی در یمن بود.»
تناقض در این شواهد آشکار میکند که جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مورد حمایت از آذربایجان یا ارمنستان دچار انشقاق و گسستگی هستند و سیاست واحدی در حکومت وجود ندارد.
بر اساس جغرافیا و ظرفیت‌های قومی، ایران می‌توانست اصلی‌ترین میانجی در بحران «قرهباغ» بین آذربایجان و ارمنستان باشد اما نه تنها وزارت خارجه بلکه «نظام جمهوری اسلامی» کمترین ظرفیت و حقانیتی برای نقش‌آفرینی مثبت داخلی و خارجی از جمله در مورد کشورهای همسایه و همجوار ندارد چرا که خود چنان خرابکار است که وجودش همواره یکی از عوامل تشدیدکننده بحران به شمار می‌رود.
در بحران قرهباغ کشورهای غربی مسیحی برخلاف رویه همیشگی چندان جانب ارمنستان را نگرفته‌اند. در درگیری‌های منطقه‌ای یا بینالمللی آنجا که پای جان شهروندان مسیحی در میان باشد معمولاً کشورهای غربی تلاش بیشتری برای آرام کردن اوضاع به خرج می‌دهند. اما در حال حاضر رهبران اروپایی نیز برخلاف در گذشته نفوذ و ظرفیت چندانی برای نقش‌آفرینی مؤثر در مناقشات بینالمللی ندارند و کسی حرفشان را نمی‌خواند. یکی از آنها امانوئل ماکرون است که در سال‌های اخیر در اغلب مناقشات بینالمللی بازنده بوده از جمله به تازگی در لبنان که سیاست مماشاتگرانه‌اش با حزب‌الله جواب نداد. شاید یکی از عوامل این شکست‌ها، دور شدن فرانسه که تلاش میکند خود را یک قدرت جهانی قلمداد کنند، و بطور کلی دور شدن اتحادیه اروپا، از ایالات متحده باشد.